Besef dat het allemaal stuk voor stuk veldslagen zijn geweest

We zijn bij BOEi niet zo puritein dat je nooit wat mag veranderen aan een monument of het niet mag verplaatsen. Als wat je doet maar aanleiding geeft aan mensen om zich af te vragen: Wat is het nou eigenlijk? Waarom staat het hier? Wat betekent het?

Arno Boon is sinds 2002 directeur van BOEi. De organisatie van BOEi is gericht op de restauratie en herbestemming van cultureel erfgoed. Daarnaast biedt de organisatie ondersteuning en advies op het gebied van leegstaand of leegkomend cultureel erfgoed aan andere initiatieven.

”Twintig jaar geleden ben ik bij BOEi begonnen. Dat was toen nog nul projecten en nul mensen in dienst. Ik kreeg als opdracht om in een jaar tijd twee projecten binnen te halen. Inmiddels hebben we meer dan 200 gebouwen in beheer en hebben 30 mensen in dienst. We zijn ook uitgewaaierd van het industrieel erfgoed naar bijna elke vorm van erfgoed,” aldus Boon.

Betekenisvolle plekken opnieuw betekenis geven

De zoektocht naar nieuwe betekenissen speelt een grote rol in het beleid van BOEi.  “Dit soort objecten van arbeid en techniek hebben niet altijd een architectonische schoonheid maar zeggen wel heel veel over hoe ons land zich ontwikkeld heeft. Nederland was heel erg lang een land waar alleen enige bereikbaarheid was over het water.

In de tweede helft van de negentiende eeuw een structuur ontwikkeld. Het maken en bedienen van bruggen is een hele belangrijke stap in die ontwikkeling geweest. Als je dan op een gegeven moment ziet dat de functie van brugwachter door techniek achterhaald wordt dan blijven die objecten over. De vraag is: wat doe je daar dan mee? Het belang zit niet alleen in de betekenis van erfgoed want wij vinden ook dat je altijd op zoek moet gaan naar manieren om zulke plekken opnieuw betekenis te geven.

Onze missie is dan ook: betekenisvolle plekken opnieuw betekenis geven. Brugwachtershuisjes zijn belangrijk vanwege het verhaal maar ook vanwege de kans die ze bieden om nieuwe betekenis toe te voegen. Dat kan op allerlei manieren. Het is de kunst om invullingen te vinden die niet in zichzelf gekeerd zijn en die een veel bredere uitstraling hebben. Het zijn plekken met potentie waar heel veel mensen elke dag opnieuw langskomen dus als je een boodschap voor de samenleving hebt dan kan je het op die plek wel kwijt. Het is belangrijk om buurtbewoners er direct omheen mee te nemen in het verhaal. Die brug heeft er natuurlijk niet eeuwen gelegen. Die ligt er pas vaak heel kort. Hierbij speelt de vraag: wat betekent dat voor de ontwikkeling van het land? Erfgoed is aanleiding om elkaar vragen te stellen. Dat mensen gaan leren kijken en ook gaan leren zien. De omgeving bestaat niet alleen uit betekenisloze plekken. Er is over alles nagedacht. Mensen hebben daar een idee bij gehad. Dat snappen en zien is ons idee,” aldus Boon.

Erfgoed-gerelateerde stichtingen

Boon geeft aan hoe belangrijk motivatie en inzet zijn bij het verspreiden van een boodschap. “Er zijn een stuk of vijfenvijftig stichtingen die aangesloten zijn bij de Federatie Industrieel Erfgoed Nederland. Zij hebben allemaal heel veel betekenis gehad.

Omdat mensen gemotiveerd zijn voor een bepaald type object wordt er veel energie en inzet gemobiliseerd voor die categorie maar dat leidt ook tot een oogklep situatie. Er zijn weinig mensen die in erfgoed actief zijn die ook breder kijken. Eén van mijn hobby’s is om binnen de sector wat meer samen op te trekken. Als de Stichting Brugwachtershuisjes er niet was geweest dan is de vraag of er andere mensen waren opgestaan om dat wel te doen.

Besef dat het allemaal stuk voor stuk veldslagen zijn geweest want je moet het elke keer opnieuw bevechten. Er zijn een paar mensen in Nederland die zich druk maken om een categorie en die gaan er dan voor. Wat je wel ziet bij andere stichtingen is dat na twintig jaar het pleidooi wortel heeft geschoten en dat bij stakeholders het besef van herbestemming of behoud op een gegeven moment ingedaald is. Je ziet ook dat de markt en samenleving groeit en dat het besef indaalt. Er kan zelfs een moment komen dat je moet constateren dat die aanjaagrol niet meer nodig is,” concludeert Boon.

Toekomstperspectief

Doel is om verdere zichtbaarheid en bewustwording te stimuleren met betrekking tot erfgoed. “Als je bezig bent met brugwachtershuisjes moet je het op portefeuille niveau bekijken. Het kan zijn dat je op een heel centraal gelegen plek een commerciële functie de ruimte geeft omdat daar dan een hoger prijs voor betaald wordt. Hiermee kan je weer een ander huisje waarvoor veel minder betaald wordt compenseren. Brugwachtershuisjes zijn echter zo dusdanig exotisch dat commerciële partijen daar letterlijk en figuurlijk voorbijrijden omdat ze geen belangstelling hebben voor het verhaal achter zulk soort objecten.

We zijn bij BOEi niet zo puritein dat je nooit wat mag veranderen aan een monument of het niet mag verplaatsen. Als wat je doet maar aanleiding geeft aan mensen om zich af te vragen: Wat is het nou eigenlijk? Waarom staat het hier? Wat betekent het? Dan heb je al heel veel bereikt. Erfgoed gaat niet alleen om materie, maar ook de manier waarop stichtingen als katalysator kunnen dienen om verhalen door te geven. Wij vinden het belangrijk dat jonge mensen getriggerd worden en dezelfde vragen gaan stellen. Het besef dat je iets met die huisjes kan en moet krijgt steeds meer zijn eigen dynamiek,” aldus Boon.

Foto’s: Arno Boon en Gwen Lance.